Od dnia 12 lipca 2018 roku, na podstawie przepisów Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej jako: Ustawa), wiele instytucji zobowiązanych, w tym również niektórzy przedsiębiorcy, zostało zobligowanych do podjęcia szeregu działań mających na celu przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Przez ponad rok instytucje zobowiązane podjęły działania mające na celu ocenę ryzyka związanego z praniem pieniędzy i wdrożeniem odpowiednich procedur umożliwiających identyfikację klientów oraz raportowanie podejrzanych transakcji. Natomiast z dniem 13 października 2019 roku ustawodawca dokonał zmiany Ustawy i wprowadził kolejny obowiązek, mianowicie obowiązek zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych.
Jakie podmioty zostały objęte obowiązkiem zgłoszenia? Zasadniczo są to spółki prawa handlowego, z wyjątkiem spółek partnerskich i z pewnym ograniczeniem dotyczącym spółek akcyjnych, czyli takie spółki jak:
1) spółki jawne;
2) spółki komandytowe;
3) spółki komandytowo-akcyjne;
4) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
5) spółki akcyjne, z wyjątkiem spółek publicznych.
Samo zgłoszenie ma obejmować dwie grupy informacji. Pierwsza grupa raczej nie powinna budzić wątpliwości, ponieważ mają to być dane identyfikacyjne spółki zgłaszającej. Natomiast druga grupa to dane identyfikacyjne beneficjenta rzeczywistego i członka organu lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółki zgłaszającej. W przypadku tej drugiej grupy mogą pojawić się pewne trudności w interpretacji. Z tego względu należałoby przede wszystkim wyjaśnić pojęcie beneficjenta rzeczywistego.
Definicja beneficjenta rzeczywistego wskazana w Ustawie jest bardzo szeroka. W celu uproszczenia można przyjąć, że beneficjentem rzeczywistym będzie osoba fizyczna sprawująca bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad spółką dzięki posiadanym uprawnieniom, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych i które umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez spółkę. To również osoby, w imieniu których nawiązywane są stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna. Za beneficjentów rzeczywistych uznaje się m.in. osoby posiadające pośrednio lub bezpośrednio więcej niż 25% udziałów w kapitale zakładowym spółki. Co istotne beneficjentem rzeczywistym może być tylko i wyłącznie osoba fizyczna. Jeżeli zatem wspólnikiem posiadającym 25% udziałów w kapitale zakładowym spółki (spółka-córka) będzie inna spółka (spółka-matka), to nie uznamy spółki-matki za beneficjenta rzeczywistego. Beneficjentem rzeczywistym może dopiero być osoba fizyczna, która ma co najmniej 25% udziałów w spółce-matce albo w kolejnych podmiotach będących wspólnikami spółki-matki. Docelowo ten „łańcuszek powiązań” ma nas doprowadzić do osoby fizycznej, która otrzymuje realne korzyści ekonomiczne z istnienia spółki-córki.
Co w przypadku gdy z różnych przyczyn nie ma możliwości ustalenia tożsamości wspólników? W takim wypadku jako beneficjentów rzeczywistych należy wskazać „osoby fizyczne zajmujące wyższe stanowisko kierownicze”, czyli najczęściej zarząd spółki. Jednak aby skorzystać z tego rozwiązania trzeba udokumentować, że rzeczywiście nie ma możliwości ustalenia tożsamości wspólników.
Obowiązek ustalenia beneficjenta rzeczywistego spoczywa na zarządzie spółki lub wspólnikach zarządzających spółką. Zgłoszenie powinno być dokonane w terminie 7 dni od dnia zarejestrowania spółki w KRS lub w terminie 7 dni od ewentualnej zmiany beneficjentów rzeczywistych (np. w związku ze sprzedażą udziałów). Jednakże w przypadku spółek, które były już zarejestrowane w KRS na dzień 13 października 2019 r. zgłoszenie powinno być dokonane do dnia 13 kwietnia 2020 roku. Dokonanie zgłoszenia jest możliwe online, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego udostępnionego przez Ministra Finansów.
Uwagę zwraca jeszcze jeden istotny aspekt związany z Rejestrem, mianowicie jego jawność. Dotychczas w KRS nie ujawniano akcjonariuszy. Natomiast w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych obowiązkowo będą musieli zostać ujawnieni akcjonariusze będący osobami fizycznymi, posiadający co najmniej 25% akcji, a dostęp do tych informacji będzie jawny.
Teoretycznie obowiązek związany ze zgłoszeniem do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych wydaje się być stosunkowo łatwy do realizacji. Jednakże w praktyce okazuje się, że bardzo często określenie beneficjenta rzeczywistego nastręcza wielu trudności, np. ze względu na to, jak liczyć procentowy udział wspólnika, czy też jak udokumentować brak możliwości ustalenia tożsamości wspólników.
